پیشینه و مبانی نظری سلامت روان و تعریف آن

سلامت روان و تعریف آن پیش از پرداختن به تعریف سلامتی روانی لازم است به یک نکته اشاره نماییم . سه واژهی « بهداشت روانی » و « سلامت روانی » و « بهزیستی روانی » گرچه دارای معانی متفاوتی هستند ، ولی در مواردی بجای یکدیگر به کار می روند ( هرشن سن و پاور  1988 ، ترجمه منشی طوسی ، 1374 ). کارشناسان سازمان بهداشت جهانی سلامت فکر و روان را این طور تعریف می کنند : « سلامت فکر عبارت است از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران ، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی ، عادلانه و مناسب »( میلانی فر ، 1376 ). بهداشت روانی یک زمینه تخصصی در محدوده ی روانپزشکی است و هدف آن ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلاء به بیماریهای روانی ، کنترل عوامل موثر در بروز بیماریهای روانی ، تشخیص زودرس بیماریهای روانی ، پیشگیری از عوارض ناشی از برگشت بیماریهای روانی و ایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی است . پس بهداشت روانی علمی است برای بهزیستی ، رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیشآمدهای زندگی ( میلانی فر ، 1376 ). سلامت روانی را می توان براساس تعریف کلی و وسیع تر تندرستی تعریف کرد . طی قرن گذشته ادراک ما از تندرستی به طور گسترده ای تغییر یافته است . عمر طولانی تر از متوسط ، نجات زندگی انسان از ابتلاء به بیماریهای مهلک با کشف آنتی بیوتیکها و پیشرفتهای علمی و تکنیکی در تشخیص و درمان ، مفهوم کنونی تندرستی را به دست داده که نه تنها بیانگر نبود بیماری است . بلکه توان دستیابی به سطح بالای تندرستی را نیز معنی می دهد . چنین مفهومی نیازمند تعادل در تمام ابعاد زندگی فرد از نظر جسمانی ، عقلانی ، اجتماعی ، شغلی و معنوی است . این ابعاد در رابطه متقابل با یکدیگرند ، به طوری که هر فرد از دیگران و از محیط تاثیر می گیرد و بر آنها تاثیر می گذارد . بنابراین سلامت روانی نه تنها نبود بیماری روانی است ، بلکه به سطحی از عملکرد اشاره می کند که فرد با خود وسبک زندگی اش آسوده و بدون مشکل باشد . در واقع ، تصور بر این است که فرد باید بر زندگی اش کنترل داشته باشد و فقط در چنین حالتی است که می توان آن قسمت هایی را که در باره ی خود یا زندگی اش مساله ساز است تغییر دهد ( هرشن سن و پاور ، 1988 ، ترجمه منشی طوسی ، 1374 ). یهودا ( 1959 ، به نقل از منشی طوسی ، 1374 ) مواردی را برای تعریف سلامت روانی ارائه کرد : الف ) نگرش مثبت به خود ب ) میزان رشد ، تحول و خودشکوفایی ج ) عملکرد روانی یکپارچه د ) خود مختاری یا استقلال شخصی ه ) درک صحیح از واقعیت و ) تسلط بر محیط دیگران نیز موارد دیگری را ارائه دادند ولی از نظر اسمیت